جت فن چیست؟ خواه در تونل ها، خواه مجتمع های مسکونی یا اداری، هر ساختمان مستلزم امکاناتی به منظور تهویه ی قوی به خصوص در فضا هایی نظیر پارکینگ ها می‌باشد. حال جت فن چیست؟ جت فن یکی از قوی ترین سیستم های تهویه در دنیاست که امروزه با شناخت کاربری و مزیت‌های آن روز به روز بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. ما در این مقاله قصد داریم که شما را با نحوه ی کارکرد جت فن ها، مزیت آن ها، انواع آن و چند نمونه ی پیاده‌سازی شده ی آن آشنا کنیم.
همانطور که میدانیم، هوای پارکینگ ها و تونل ها، به دلیل تردد مداوم ماشین ها و موتور ها، همواره پر از گازهای سمی مانند مونوکسید کربن است. اگر مونوکسید کربن موجود در هوای پارکينگ تخلیه نشود، نه تنها به سلامتی افراد آسیب وارد کرده و تنفس آنها را با مشکل مواجه میکند، بلکه منجر به خوردگی بدنه ماشین ها نیز میشود. مهمترین مزیت استفاده از سیستم کنترل و تخلیه دود توانایی تغییر مسیرهای جریان هوا در پارکینگ و خارج کردن آن ها هنگام حادثه است. بدون سیستم کنترل دود، آتش سوزی ممکن است به اندازه ای بزرگ شود که نتوان آن را از طریق عملیات آتش نشانی کنترل نمود، و منجر به خسارت شدید نظیر حادثه ی لیورپول، ۲۰۱۷/۱۲/۳۱، یا حتی سقوط ساختمان بالای پارکینگ (مسکو ، ۸/۱۰ /۲۰۱۷) شود.
جت فن چیست؟
جت فن ها گونه ای از فن های محوری (آکسیال) می باشند که راه حلی برای کنترل آلودگی هوا در محیط های زیرزمینی نظیر تونل ها، پارکینگ های طبقاتی و.. هستند که از طریق جریان مستقیم هوا به القای هوا به یک نقطه خروجی مشترک کمک می کنند. جت فن ها، که به عنوان فن های ضربه ای یا القایی نیز شناخته می‌شوند، جریان طبیعی بین هوای تامین‌کننده و هوایی که باید به بیرون برود را تامین میکند. در حقیقت بدنه و فرم فیزیکی پروانه های استفاده شده در این سیستم ها به گونه ای است که در فشار استاتیکی بالا، میتواند هوا را از محیط آلوده به محیط مطلوب جا به جا نماید و برعکس.
سیستم های جت فن می توانند به عنوان راه حلی برای محدود کردن دمای داخل پارکینگ کار کنند یا مسیر ورود ایمن را برای آتش نشانان فراهم کنند. این دو حالت عملیاتی مختلف است که اغلب به آنها به عنوان پاک سازی دود و کنترل دود گفته می شود. آنچه این دو را از یکدیگر متمایز می کند، شیوه ی طراحی جت فن است، ساده بگوییم، کنترل دود به نرخ خروجی بیشتر و جت فن های قوی تر نیاز دارد، بنابراین گران‌تر است.
از آنجا که جت فن ها فقط در نقاط خاصی نصب می شوند، بنابراین کمتر از ۰٫۵٪ از سطح سقف را اشغال می کنند، این امر سبب میشود که هم ارتفاع سقف خیلی پایین نیاید و مشکلی برای تردد خوردو ها پیش نیاید، هم فضای کافی برای سایر تاسیسات در سقف وجود خواهد داشت. این امر سبب صرفه جویی زیادی در زمان و هزینه نیز می شود.
جت فن ها، هم روشی برای کنترل دود هستند، هم پاک سازی دود. از این نوع فن ها در فضاهایی نظیر پارکینگ ها، تونل ها و هرجای دیگری که نیاز به تهویه دارد استفاده می‌کنند. در حقیقت وظیفه ی اصلی جت فن ها جا به جایی هوا می‌باشد.
برای تخلیه دود ناشی از تجمع هوای آلوده یا دود ناشی از آتش سوزی تصادفی، در محیط هایی نظیر پارکینگ ها یا تونل ها، نیاز به نصب اگزاست فن است. دلیل استفاده از جت فن f300 و سایر جت فن ها در نقاط زیرزمینی و تونل ها، ساختار پره های آن ها است. در مقاله ” جت فن F300 چیست و چگونه کار میکند” به توضیح کامل در مورد مدل F300 پرداختیم که بهتون پیشنهاد می کنیم مطالعه کنید.
شما اکنون می‌دانید که جت فن چیست، حال وقت آن است که با مزایای جت فن ها نسبت به روش‌های دیگر تهویه هوا آشنا شوید.
مزایای جت فن ها نسبت به روش‌های دیگر تهویه هوا
صرفه‌جویی در زمان و هزینه
فعالیت جت فن‌ها بدون لوله‌کشی یا با لوله‌کشی آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر نسبت به روش‌های دیگر است. انواع جت فن بدون لوله‌کشی، می‌توانند هوای آلوده را به دورترین نقطه پرتاب کنند در نتیجه محیط امن و سالمی را تهیه می‌کنند. در نهایت جت فن‌ها هزینه پایین‌تری برای نگهداری نیاز دارند.
کیفیت بالای هوا
منطقه‌ای که دارای هوای راکد است به کمترین میزان ممکن می‌رسد.
صرفه‌جویی در مصرف مصالح
جت فن‌ها در ارتفاعات کم نیز قادر به فعالیت هستند بنابراین استفاده از آنها در مکان‌های مختلف مانند پارکینگ‌ها باعث کاهش مصرف مصالح میشود زیرا دیگر نیازی به افزایش ارتفاع سقف نیست.
سازگاری با انواع معماری‌ها
جت فن‌ها توانایی فعالیت در سازه‌های مختلف وبا معماری‌های متفاوت را دارند پس نصب آنها دارای هزینه کمتری نسبت به سیستم کانال‌کشی و دیگر ابزار تهویه هوا است.
کنترل دود
جت فن‌ها توانایی کنترل دود را دارند و هنگام آتش‌سوزی از نفوذ دود به سایر طبقات دیگر جلوگیری میکند
زیبایی
امروزه زیبایی و نمای ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است. با اینکه جت فن کوچک نسبت به سایر روش‌ها، فضای کمتری را اشغال می‌کنند، اما در عملکرد تفاوتی با آنها ندارد. جت فن مانع از بروز مشکلاتی مانند تجمع گردوخاک، غبار و انواع حشرات میشود که موارد ذکر شده در زیبایی ساختمان نقش مهمی دارند.
صرفه‌جویی در مصرف انرژی و فضا
برای محیط‌های با فضای کمتر، جت فن‌های صنعتی کوچک وجود دارد.
عدم تولید آلودگی صوتی بیش از حد
جت فن ها با داشتن سایلنسرها مانع از تولید صدای زیاد میشود. جت فن‌ها در دمای بالا به فعالیت خود ادامه می‌دهند و نصب و راه‌اندازی سریع و آسان مطابق با هر نوع معماری دارند.
جت فن‌ها مزایای بسیار زیادی در مقایسه با سایر روش‌ها دارند.
اجزای جت فن
برای اینکه سیستم به حداکثر پتانسیل مطلوب برسد و در مواقع اضطراری بهترین عملکرد را داشته باشد، نیاز است که تک تک اجزای سیستم به درستی کار کند.
مهمترین اجزای سیستم جت فن الکتروموتور، بدنه، جعبه اتصال و پروانه ی اصلی می‌باشد.
الکتروموتور
قلب اصلی سیستم جت فن در حقیقت همان الکتروموتور است که باعث میشود پره ها به حرکت درآیند و سیستم شروع به کار کند. در حقیقت کیفیت موتور، کیفیت جت فن را مشخص میکند. اگر توانایی موتور در زمینه هایی مانند تحمل حرارت و فشار بالا باشد، قیمت جت فن نیز بالاتر است. برای محافظت از موتور در دماهای خاص، از ترمیستورهای PTC استفاده میشود.
بدنه
بسته به نوع کاربرد جت فن، بدنه ی جت فن انواع گوناگونی دارد:
- گالوانیزه داغ ( استاندارد)
- پیش گالوانیزه ( قابل استفاده در مراکز کنترل تهویه)
- فولاد ضد زنگ (در فضایی که اتمسفر آن خورنده باشد.)
در حقیقت بدنه ی جت فن از اجزای سیستم محافظت میکند و آنها را کنار هم نگاه میدارد. بدنه ی برخی جت فن ها به گونه ای طراحی شده است که می تواند جهت جریان هوای خروجی را به منظور تهویه ی مناسب در شرایط مختلف اقلیمی تغییر دهد، به این نوع جت فن ها جت فن موزی یا Banana Fan گفته میشود.
جعبه اتصال
جعبه اتصال استاندارد به منظور اتصال سریع و آسان در خارج از بدنه ی فن نصب میشود. جنس آن بسته به نوع کاربرد جت فن از عایق IP65، آلومینیوم ریخته گری یا فولاد ضدزنگ است.
پروانه ی فن
پروانه ی جت فن که باتوجه به کاربرد آن فرم های گوناگونی را داراست، جریان هوای لازم جهت تهویه را تامین میکند. تیغه های آن معمولا یک جهته و برگشت پذیر بوده و از آلومینیوم ریخته گری شده ساخته میشود.
سایلنسر
وسیله‌ای برای جذب صوت در سیستم انتقال هوا است؛ اجزا سازندهٔ آن معمولاً یک بدنه از جنس ورق گالوانیزه و پره است.
قاب چرخ فن
یک قاب برای محافظت از پره‌های جت فن وجود دارد که فشار استاتیک لازم برای غلبه بر مقاومت سیستمی که باید تهیه بشود را تولید میکند
گارد محافظتی
برای محافظت و ایمن‌سازی دهانه ورودی از گارد استفاده میشود.
دیفلکتور
یکی دیگر از اجزای جت فن‌ها، وسیله‌ای برای کنترل جهت جریان هوا در دهانه خروجی جت فن است.
یکی از بزرگ ترین معضلاتی که در پارکینگ ها و تونل ها وجود دارد خفقان هواست. از آنجایی که خیلی از این فضا ها در زیرزمین یا در محیط هایی هستند که تهویه به صورت طبیعی امکان‌پذیر نیست، بنابراین برای تهویه باید از یک وسیله استفاده شود. این وسیله، جت فن است که از انواع شیوه های تهویه به صورت مکانیکی محسوب می شود. که در مقاله “ ۵ کاربرد انواع جت فن” به انواع کاربرد های جت فن پرداختیم که بهتون پیشنهاد می کنیم مطالعه کنید.
انواع جت فن ها
به طور کلی و ابتدایی بخواهیم بگوییم، جت فن ها به دو دسته ی اصلی محوری و گریز از مرکز تقسیم می‌شوند.
تفاوت اصلی بین این دو، نوع ستونی از جریان هواست که القا می کنند. جت فن های محوری یک ستون افقی را القا می کنند، این در حالیست که جت فن های گریز از مرکز یک ستون را با شیب خاص تهیه می کنند.
جت فن های محوری برای تهویه و ایجاد حرکت هوا در فضای پارکینگ ماشین و همچنین خطوط رانندگی مناسب هستند، در حالیکه، جت فن های گریز از مرکز عموماً نمای کمتری دارند، بنابراین می توان از آنها در مناطق کم سقف نظیر تونل های زیرزمینی و مترو استفاده کرد. پنکه های جت سانتریفیوژ، به ویژه IFFT ، برای گاراژهایی که سقف آن ها بلند است مناسب هستند، زیرا محور کج ستون این اجازه را می دهد تا جت فن در سقف نصب شود در حالی که حرکت هوا را همواره به زمین نزدیکتر میکند.
این دسته بندی کلی بود، حال اگر بخواهیم باتوجه به نوع کاربری و ساختار پره جت فن ها را دسته‌بندی کنیم، تنوع آنها خیلی بیشتر میشود. در اینجا نمونه‌ای از این انواع را مختصرا ذکر میکنیم.
- جت فن ساده: این نوع جت فن که نسبت به بقیه بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل همان اجزاییست که در قبل به آنها پرداختیم، و از آن در پارکینگ‌ها، تونل ها، زیرگذرها و سوله ها در موارد خاص (به طور کل جت فن ها برای تهویه کارگاه ها و سوله ها زیاد مورد استفاده قرار نمیگیرند مگر در موارد خاص) استفاده میشود. قیمت جت فن ساده از بقیه انواع پایینتر می‌باشد.
- جت فن دو سو یا دو جهته: این نوع جت فن، همانطور که در بخش پروانه ی فن به آن اشاره شد، دارای فرم خاصی از پروانه می‌باشد که میتواند جهت جریان هوا را تغییر دهد. از این جت فن هم در پارکینگ ها و تونل های زیرگذر استفاده میشود.
- جت فن موزی: به این نوع جت فن هم در بخش بدنه اشاره شد، در حقیقت ساختار این نوع جت فن به گونه ای است که میتواند جهت خروجی جریان هوا را کنترل کند. به این نوع جت فن، جت فن قابل تنظیم نیز می گویند. در تونل هایی که دارای قوس هستند، از این نوع جت فن برای تهویه ی طولی استفاده میشود که جهت خروجی هوا را بتوانند با زاویه ی مناسب تنظیم کنند.
- جت فن سانتریفیوژ: جت فن هایی که در بالا به آنها اشاره کردیم از انواع محوری بودند، اما جت فن سانتریفیوژ از نوع گریز از مرکز بوده و در نتیجه نحوه ی هدایت جریان هوای آن به گونه ای متفاوت است. این جت فن ها که به آنها جت فن کتابی نیز می‌گویند، افت فشار بیشتری را تولید کرده و ارتفاع کمتری دارند، بنابراین در محیط هایی که ارتفاع سقف آنها کم است مورد استفاده قرار میگیرند.( مانند پارکینگ هایی که سقف آنها کوتاه است.)
- جت فن چندمرحله‌ای: این نوع جت فن تهویه هوای آلوده را در چندین مرحله انجام می‌دهد و برای کارکنان معادن هوای تازه و سالم تهیه میکند.
- جت فن کتابی: این نوع جت فن کتابی شکل است. جت فن کتابی برخلاف مدل‌های دیگر دارای فن سانتریفیوژ است درحالی‌که مدل‌های معمولی دیگر دارای موتور آکسیال با طراحی استوانه‌ای‌شکل هستند. هنگامی‌که محدودیت در ارتفاع وجود دارد باید از جت فن کتابی استفاده شود.
جت فن ها همچنین امکان نگهداری گازهای آلاینده در سطوح پایین غلظت را بدون نیاز به راه اندازی کل سیستم تهویه پارکینگ فراهم می‌کنند. با راه اندازی فقط فن های القایی، در ترکیب با طراحی سیستم های تهویه پهنه بندی شده یا مرحله ای و یک سیستم تشخیص دود، می توان مصرف برق و سر و صدا را کاهش داد و عمر مفید تجهیزات را افزایش داد. با تهویه ضربه ای، می توان سیستم های کنترل دود را طراحی کرد تا در هنگام آتش سوزی استفاده شود.
حال که به سؤالات Jet Fan چیست، چه مزایایی دارد و اجزای سازنده آن چیست، پاسخ دادیم وقت آن رسیده که باتوجه‌به کاتالوگ جت فن و با استفاده از روش‌های مناسب، جت فن موردنیاز را انتخاب کنیم.
برای انتخاب جت فن مناسب تونل‌ها، پارکینگ‌های سرپوشیده، معادن و دیگر مکان‌هایی که نیاز به تهویه هوا وجود دارد، باید محاسبات و شبیه سازی های سیالاتی انجام شود. این مرحله را طراحی نام‌گذاری کرده‌اند و باید بر اساس اطلاعات اولیه، میزان هوای موردنیاز و سپس بررسی توانایی جت فن برای تولید هوای موردنیاز صورت بگیرد.
اکنون باتوجه به اطلاعاتی به‌دست‌آمده، باید دبی هوا یا میزان هوادهی جت فن، میزان اختلاف فشاری که جت فن میتواند ایجاد میکند، توان موتور، جنس بدنه، مشخصات ابعادی جت فن، میزان صدای تولید شده و محل نصب و شرایط محیطی آن بررسی شود. یکی از مهمترین مواردی که باید به آن دقت شود، محل نصب جت فن و بررسی شرایط اقلیمی و محیطی آن منطقه است؛ زیرا در صورت عدم هماهنگی این شرایط با جت فن، امکان خوردگی جت فن وجود دارد که باعث کاهش عملکرد آن میشود.
شبیه‌ساز Cf، یکی از شبیه سازهایی مناسب برای تخمین جت فن موردنیاز پارکینگ است. در این شبیه ساز به پارامترهای حریق مانند ابعاد پارکینگ، بار اشتعال و نرخ رهاسازی حرارت نیاز است. طراحی Cft نیازمند زمان است پس از آماده‌شدن طرح، با انجام آزمایش‌های لازم، سطح کیفیت طراحی و جت فن پیشنهادی ارائه میشود.
چند نمونه پیاده‌سازی شده جت فن
از انواع پروژه ها میتوان به بیمارستان ایلازیک (Elazig City Hospital) در ترکیه، مسجد چاملیجا (Çamlıca Mosque) در استانبول ترکیه، بیمارستان ایکیتِلی استانبول (Istanbul Ikitelli City Hospital)، شهرک مسکونی ماسلاک ۱۴۵۳ (Maslak 1453) در آنکارا، مرکز بهداشتی سلامتی اِتلیک (Etlik Integrated Health Campus) در آنکارا، تونل‌های اُویت (Ovit Tunnels) در آرزروم ترکیه، مرکز بهداشتی سلامتی بیلکِن (Bilkent Health Campus) در آنکارا اشاره کرد.
بعد از اینکه متوجه شدیم که جت فن چیست، انواع آن چیست و اجزای آن شامل چه چیزهایی می‌باشد، بد نیست این را هم اضافه کنیم که جت فن ها نوعی تهویه هستند که به کانال کشی و داکت نیازی ندارند و این ویژگی مهم موجب صرفه جویی در هزینه و انرژی شده، ظاهری تمیزتر به وجود آورده و نگهداری آن نیز آسان تر است. استفاده از جت فن ها باعث صرفه جویی حدودا ۳۳ سانتیمتر در ارتفاع هر طبقه می شود و همچنین به صرفه جویی گسترده ای در هزینه های ساخت و حفاری کمک می کند.
برای آشنایی با ” انواع پروانه فن ” مقالات مرتبط را مطالعه نمایید.