این روزها فنها، به ویژه فنهای فشار مثبت، معادل خدمات تهویهی آتشنشانی تلقی میشوند. گرچه این معادل خواندن گاهی منجر به سردرگمی و استفاده از تاکتیکهای نادرست هنگام اجرا میشود، اما از لحاظ اهمیت با آن واقعاً یکسان است.
فن فشار مثبت
امروزه مهندسین تجهیزات ویژهای را برای مواقع خطر و آتشسوزی در ساختمان در نظر میگیرند. فن فشار مثبت نیز نمونهای از این تجهیزات است که طبق الزامات، در ساختمانهای مسکونی با مجموع بیش از ۱۲ طبقه یا ۲۴ واحد و همچنین در تمامی ساختمانهای غیرمسکونی بهصورت دینامیکی باید اجرا شود. البته طبق الزامات و قوانین سازمان آتشنشانی شهرداری تهران، اگر راهپله فرار از طریق بازشوهای دائم پنجرههای همواره باز به هوای آزاد دسترسی داشته باشد، نیاز به این سیستم نیست. در غیر این صورت، لازم است ساختمان به یک سیستم فشار مثبت مطمئن برای هر راهپله مجهز باشد.
همچنین در ساختمانهای بالای ۶ طبقه نیز استفاده از فن فشار مثبت در راهپلهها ضروری است.
سیستم تخلیه دود یا همان فن فشار مثبت، در حقیقت وسیله ایست که وظیفهی آن اطفاء حریق و تخلیهی دود و آتش از مسیر خروج افراد از ساختمان است. منظور از مسیر خروج افراد از ساختمان، همان راهپلههاست، که در بعضی ساختمانها بهصورت راهپله اضطراری و در برخی دیگر، راهپلههای معمولی است که با توجه به ارتفاع ساختمان و نوع راهپله و تعداد پاگردها، نوع اجرای سیستم و کانالکشی آن در پاگردها متفاوت است. بنابراین نوع ساختمان در محاسبه کانال فشار مثبت راهپله و ابعاد کانال فشار مثبت راه پله تأثیرگذار است.
در این مقاله به بررسی مشخصات فن فشار مثبت میپردازیم، همچنین در کاتالوگ فن فشار مثبت میتوانید لیست قیمت فن فشار مثبت را مشاهده کنید.
فن فشار مثبت چیست و چگونه کار میکند؟
فن تخلیه دود فشار مثبت یا همان PPV ، که اختصار عبارت Positive pressure ventilation است، در حقیقت یک روش تهویه است که توسط سازمان آتشنشانی برای از بین بردن دود، گرما و سایر محصولات احتراق در هنگام آتشسوزی مورد استفاده قرار میگیرد.
همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، فن فشار مثبت علاوه بر اطفاء حریق و تخلیه دود و آتش از مسیر خروج افراد از ساختمان، باعث میشود افراد بتوانند در محیطی امن ساختمان را ترک کنند. همچنین باعث میشود آتشنشانان در محیطی پایدارتر و با زمان بیشتر به کار خود بپردازند.
فن های PPV معمولاً به موتور برقی یا بنزینی مجهز میشوند و قطر آنها از ۰٫۳۰ متر تا ۰٫۹۱ متر (۱۲ تا ۳۶ اینچ) است. البته اخیراً، فنهایی تا ۲٫۱ متر(۸۴ اینچ) بر روی کامیونها و تریلیها ساخته و نصب شده است.
حالا اصلاً این فن فشار مثبت چگونه و بر چه اساسی کار میکند؟ در حقیقت اساس کار این وسیله اختلاف فشار است. یعنی هنگامیکه ساختمان دچار آتشسوزی میشود، سامانه اعلام حریق مرکزی باعث فعال شدن سیستم فن فشار مثبت میشوند. وقتی این سیستم به راه میافتد، بین طبقهای که آتش گرفته و سایر طبقات نوعی اختلاف فشار به وجود میآورد که سبب میشود آتش دیرتر به سایر طبقات نفوذ کند و محیط راهپله برای تخلیهی افراد و تردد آتشنشانها امن گردد. یعنی باعث میشود فشار محیط راهپله زیاد شود. در این حالت هوا از محیط پرفشار (راهپله) به محیط کمفشار ( واحد) میرود و اجازه نمیدهد که دود وارد راهپله شود.
فن فشار مثبت نوعی مدل هواساز قدرتمند است که با ایجاد اختلاف فشار بین طبقات، مانع از ورود آتش به راهپله و سرایت به طبقات دیگر از طریق آن میگردد.
نکاتی مربوط به محاسبه کانال فشار مثبت راهپله، ابعاد کانال فشار مثبت راه پله و طراحی فن فشار مثبت
برای طراحی فن فشار مثبت و محاسبه کانال این سیستم، باید توجه داشت که انتخاب تجهیزات مورد نیاز مانند الکتروموتور، به گونهای صورت بگیرد که توان ایجاد اختلاف فشار را داشته باشد. محاسبه کانال فشار مثبت راهپله در ساختمان نیاز به پلان ساختمان، بررسي نقاط بحرانی، بررسي محل نصب دستگاه فشار مثبت، بررسي امكانات كانال كشي در راه پله طبقات و بررسي نیازهای ساختمان جهت هوشمند سازي سيستم دارد. میزان هدر رفت دربها نیز پارامتر مهمی برای طراحی این سیستم به شمار میرود.
همچنین طبق دستورالعمل طراحی ضوابط ایمنی و آتشنشانی تبصره ۵-۱-۲-۳ محل نصب فن باید در فضای آزاد (ترجیحاً روي بام) باشد. در ساختمانهای با کاربري غیرمسکونی و یا ساختمانهای مسکونی که ارتفاع دهلیز پلکان آنها (کف پایینترین قسمت پلکان تا سقف بالاترین قسمت پلکان) بیش از ۳۰ متر است، سامانه فشار مثبت باید به صورت شبکهای(کانالکشی) اجرا شده و حداقل در هر دو طبقه، از طریق یک دریچه با ابعاد مناسب به دهلیز پلکان مرتبط شود.
یکی دیگر از موارد استفاده از PPV، افزایش فشار در بخشی از سازه است؛ بدون آنکه در محلی برونریزی یا تخلیه داشته باشیم. این افزایش فشار، همانطور که قبلاً هم ذکر شد، دود و بخار را به “منطقهی حفاظتشده” میبرد و از ورود جریان آن به سایر طبقات جلوگیری میکند. این ویژگی در سازههای بزرگتر مانند مدارس، بیمارستانها، مراکز خرید و ساختمانهای بلند بیشترین کاربرد را دارد.
بهترین محل برای نصب فن فشار مثبت کجاست؟
هنگام جاسازی این فن، مکانی را انتخاب کنید که از ورودی اصلی اندکی فاصله داشته باشد. فاصلهی مناسب از ۱٫۸ متر تا ۲٫۴ متر تخمین زده شده است. علت وجود این فاصله جلوگیری از گردش مجدد بخار در آن منطقه و جلوگیری از ایجاد آلودگی است.( مخروط هوا)
تأثیر تهویه فشار مثبت بر میزان انتشار گرما
دو آزمایش با بارهای سوخت تقریباً یکسان، به منظور بررسی تأثیر فن فشار مثبت در دو اتاق جداگانه انجام شد. در اولین آزمایش از یک فن برای تهویهی اتاق، درست پس از باز شدن پنجره استفاده شد. آزمایش دوم مشابه آزمایش اول بود با این تفاوت که اتاق بهطور طبیعی تهویه میشد.
فن مورد استفاده در آزمایش اول یک ونتیلاتور فشار مثبت ۰٫۷۵ متری (۱۸ اینچی) با سرعت متغیر بود. این فن از ورودی ۲٫۴۴ متر (۸ فوت) با زاویه تقریباً ۱۵ درجه از افق قرار گرفته بود تا مخروط هوا را در اطراف درگاه ایجاد کند. سرعت انتشار حرارت آتش توسط فن PPV برای ۲۰۰ ثانیه افزایش یافت. این بسیار مهم است زیرا این بازهی زمانیای است که معمولاً سازمان آتشنشانی برای خاموش کردن آتش در حال پیشروی است. حداکثر سرعت انتشار گرما برای این دو آزمایش تقریباً در یک زمان اتفاق افتاد و سرعت آن با فن فشار مثبت، حدود ۲ مگاوات بیشتر بود. آزمایش تهویه PPV باعث شد شعلههای آتش حدود ۱٫۸۳ متر(۶ فوت) از اتاق زبانه بکشند و از آن خارج شوند درحالیکه در آزمایش تهویهی طبیعی این عدد ۰٫۹۱ متر بوده است. گسترش شعله به بیرون از دهانههای ساختمان ممکن است خطر احتراق احتمالی را برای مواد اطراف ایجاد کند. درحالیکه استفاده از PPV در این آزمایش خاص باعث افزایش میزان آتشسوزی اتاق شد، اما درعینحال باعث کاهش دمای اتاق شد و همچنین محصولات احتراق را مجبور کرد بدون اینکه وارد راهرو شوند از اتاق خارج شوند.
ویژگیهای سیستم فشار مثبت راه پله
یکی از ویژگیهایی که سیستم فن فشار مثبت راهپله دارد، این است که آلارم آتش آن به طور اتوماتیک ریست میشود که این امر باعث میشود این سیستم در زمستان و تابستان قابل استفاده باشد. البته در تابستان نباید سنسور باران را فعال کرد، چرا که دمپر باز است و آب میتواند از طریق آن وارد سیستم شود. اما به طور کلی، سنسورهای مختلف شرایط مختلف را ارزیابی میکنند و به فن دستور کار یا استراحت میدهند. بنابراین به طور دائم ایمنی ساختمان تأمین خواهد شد. این سنسورها سرعت عمل بالایی هم دارند.
فنهای به کاررفته در راهپلهها در حقیقت از هوای تازه تغذیه میکنند و معمولا آنها از خانواده فنهای سانتریفیوژ نوع فوروارد انتخاب می کنند. از ویژگی فنهای سانتریفیوژ تولید هوای زیاد و از طرفی مقاومت بالا در برابر آلودگی و محصولات احتراق است.
طراحی فنهای فشارمثبت از ساختار سانتریفیوژ است که مقاومت بالایی در برابر آلودگی دارند. همچنین حسگرهای هوشمند و سریع این سیستمها سبب میشوند ساختمان پیوسته ایمن بماند.
انواع فن فشار مثبت راه پله
به طور کلی دو مدل فن فشارمثبت برای راهپله داریم:
- فن فشار مثبت راه پله با تزریق مستقیم: در این روش راهپله به طور مستقیم با فضای باز در ارتباط است. این روش میتواند موجب برخورد آتش با فن شود و سبب مشکل شود، بنابراین کمتر مورد استفاده قرار میگیرد.
- فن فشار مثبت راه پله با تزریق شبکهای: در این روش از کانالکشی برای رساندن فشار مثبت به راهپله استفاده میشود.
بنابراین استفاده از فن فشار مثبت در ساختمانهایی نظیر مدارس، فروشگاهها، ساختمانهای بلند و سایر مواردی که در الزامات آتش نشانی آمده است، ضروری است. چرا که باعث میشود محصولات احتراق وارد راهپله نشود و تخلیهی ساختمان به صورت امن صورت بگیرد.
عملکرد این سیستم همانطور که گفته شد بسیار ساده است، سنسورها آتش را تشخیص میدهند، فن شروع به کار کرده و با ایجاد فشار مثبت، مانع از پیشروی آتش به راهپله میگردد. تمامی مدلهای فن فشار مثبت میتوانند به حسگرهای مختلف متصل شوند که هرکدام از آنها ویژگی خاصی دارند و با سرعت و دقت و هوشیاری بالا قرار گرفتهاند و فنهای فشار مثبت میتوانند به خوبی با آن کار کنند.