دمپرها جزو مهم ترین اجزا در سیستم های تهویه و استخراج دود هستند. آنها در بسیاری از تأسیسات زیرزمینی مختلف مانند تونل های جاده ای، تونل های راه آهن و شبکه های مترو و همچنین در معادن زیرزمینی و صنایع دریایی مورد استفاده قرار می گیرند. لازم به ذکر است که از دمپر های سنگین صنعتی در نیروگاه ها، پتروشیمی و صنایع نفت و گاز به کرات استفاده می شود، که طراحی این دمپر ها به شدت خاص و دقیق بوده و باید بتوانند در شرایط جوی ویژه دوام آورده و دچار خوردگی نشوند.
از آنجایی که بخش عمده ای از صنعت نفت و پتروشیمی کشور ما در جنوب ایران واقع بوده که دارای شرایط ویژة جوی است، و هوای خروجی از دودکش ها یا کانال های تخلیه هوا سرعت زیاد و حجم بالایی دارند، استفاده از دمپر ها خیلی زیاد دیده می شود.
در این مقاله قصد شرح و بررسی موتور دمپر، انواع آن، نحوه نصب موتور دمپر و عملکرد موتور دمپر را داریم.
موتور دمپر چیست؟
دمپر در واقع مانند یک شیر عمل می کند، از این نظر که عملکرد آن باز و بسته کردن و کنترل مقدار ورودی و خروجی هوا و تنظیم جریان آن است.
یک دمپر خالص تمامی انرژی که وارد آن می شود را به صورت دیگری از انرژی تبدیل می کند، برای مثال انرژی مکانیکی را به گرمایی بدل می کند. موتور دمپر برای کنترل جریان هوا یا قطع و وصل کردن جریان هوا در مسیر است. با نصب موتور به جای دسته، دمپر از حالت دستی به اتومات تبدیل می شود.
عملکرد موتور دمپر چیست؟
بسیاری از افراد تا زمانی که این قطعه خراب نشود، عملکرد دمپر موتوری را نمی دانند. اساساً دمپر جریان هوا را در داخل تجهیزات حمل و نقل هوا تنظیم می کند و در طولانی مدت بر سلامت کلی هوا، افراد و ماشین آلات تأثیر می گذارد.
یک سیستم دمپر دارای یک بدنه اصلی بوده که تعریف کننده مسیر جریان هوا به صورت پیوسته است که بین یک دهانه ورودی و دهانه دوم که دهانة خروجی است قرار دارد. همچنین یک درب قابل چرخش در داخل بدنه اصلی کار گذاشته شده است تا جریان سیال را از بدنه اصلی کنترل کند.
دمپر از تیغه‌ها یا لوورها برای تنظیم جریان هوا تشکیل شده است. معمولاً دمپر ها شامل یک دستگاه الکترو مکانیکی هستند که دمپر را باز و بسته می کند تا از خروج گرما از دودکش در طول مدت استراحت مشعل جلوگیری کند. این دستگاه کنترل همان موتور دمپر است. یک دمپر موتوری فعال باعث می شود تا دمای داخل اتاق توسط شما کنترل شود و جریان هوا را در خانه تنظیم کند.
همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد، دمپرها دو صورت دستی و اتوماتیک دارند. دمپر های دستی که به آن ها دمپرهای مکانیکی نیز می گویند به وسیله یک اهرم خارجی عمل می کنند و دمپر اتوماتیک به وسیله موتور دمپر کار می کند.
اما چرا درک عملکرد دمپر موتوری بسیار مهم است؟ یک دمپر با عملکرد ضعیف می تواند در طولانی مدت سلامتی شما را تهدید کند. با کیفیت پایین هوا که به طور منظم در خانه شما در گردش است، ممکن است دچار سردرد، سرگیجه، خستگی و علائم دیگری شوید که باعث بیماری در کوتاه مدت و بلند مدت می شود. تنفس سالم و هوای پاک باعث بهبود کیفیت سلامتی و به طور کلی راحتی شما می شود. سرمایه گذاری در یک دمپر موتوری با کیفیت بالا یک سرمایه گذاری ارزشمند تلقی می شود.
دمپر وسیله ای بشقابی شکل است که برای تنظیم میزان هوای عبوری از مجرا و منافذ باز یا بسته می شود. موتور دمپر در حقیقت برای خارج کردن دمپر از حالت دستی و اتومات کردن آن در دمپر نصب می شود.
انواع موتور دمپر
موتور های دمپر می توانند بر اساس وات، ولتاژ، اندازه عمومی و روش برگشت، مانند فنر برگشت دار، متفاوت باشند. عمده این تقسیم بندی به دو گونه فنر برگشت دار و بدون فنر برگشت تقسیم بندی میشود که هرکدام دارای دو نوع قطع و وصل تدریجی است. هم چنین موتور های دمپر در انواع تک‌پره و چندپره نیز موجود می باشند که وظیفه ی آن ها بازکردن و بستن یک دریچه به صورت کامل یا تدریجی است. ( ON/OFF) از این نوع موتور دمپر ها برای هدایت جریان هوای داخل دودکش ها، کانال ها، داکت ها و تنظیم آن ها استفاده می شود. از انواع دیگر موتور دمپر ها میتوان به موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت دار، موتور دمپرهای سه وضعیتی و موتور دمپرهای تدریجی اشاره نمود که در ذیل به بررسی مختصر آنها میپردازیم.
موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت دار
موتور دمپرهای دو وضعیتی فنر برگشت داراین موتور دمپر ها به‌گونه ای طراحی شده اند که فنر داخل آن ها در شرایط اضطراری نظیر قطع برق سبب بسته شدن دمپر می شود و این ویژگی باعث حفاظت از موتور دمپر می شود. یعنی علاوه بر کاربری اصلی خود که باز و بسته کردن (ON/ OFF) دمپر است، از آن محافظت نیز می کند.
موتور دمپرهای سه وضعیتی
این نوع موتور دمپر ها همانند موتور دمپر های دو وضعیتی فنر برگشت دار، کار حفاظت را انجام می دهند اما تفاوت آن ها با موتور دمپر های دو وضعیتی فنر برگشت‌دار در شرایط اضطراری است. از آنجایی که موتور دمپر های سه وضعیتی دارای دو وضعیت چپ گرد و راست گرد و فاز و نول می باشند، می توانند در جهت عکس بچرخند و بسته شوند.
موتور دمپرهای تدریجی
موتور دمپر های تدریجی در سیستم های کنترل هوشمند کارایی بالایی دارند، آن هم به دلیل ویژگی خوبی که دارند که می تواند می توانند بسته به نوع فرمان الکتریکی که طبق آن برنامه ریزی شده اند در بازه‌ای مشخص موتور دمپر را به صورت تدریجی باز یا بسته کرده و میزان باز و بسته بودن آن را کنترل کنند.
نحوه نصب موتور دمپر
تعویض موتور دمپر و نصب آن بسیار آسان است و فقط نیاز به حذف پیچ تنظیم کننده موتور است که آن را به دمپر نگه می دارد.
عکس بالا نوعی دمپر را نشان می دهد که بر اساس اختلاف فشار کار می کند، به این صورت که هنگامی که اختلاف فشار روی سیستم ایجاد می شود باز می شود و شروع به تهویة هوا می کند و وقتی اختلاف فشار از بین می رود، موتور دمپر از کار افتاده و بسته می شود. ساختار بدنه و قاب این نوع موتور دمپر از ورقه گالوانیزه ۱٫۲ میلی متر و تیغه های آیرودینامیکی تک لایه نیز از ورق گالوانیزه ۰٫۹ میلی متر تشکیل شده است. سیم محافظ و سوئیچ موقعیت از دیگر اجزای این موتور دمپر هستند.
موتورهای دمپر را می توان به کمک ترموستات ها و سنسورها و سایر سیستم های کنترل به صورت هوشمند در سیستم های تهویه مطبوع یا HVAC کنترل نمود. موتور های دمپر را می توان علاوه بر ورق گالوانیزه، با استیل یا آهن سیاه و در ضخامت های گوناگون نیز ساخت. عمق دمپرها معمولاً بین ۱۶ تا ۲۰ سانتی متر است.
موتور دمپر از سری قطعاتی هست که چه در منزل مسکونی شما چه در نیروگاه های نفت و پتروشیمی و چه در حمل و نقل ریلی به خصوص مترو مورد استفاده قرار می گیرد. تنوع و کاربری های آن آن قدر زیاد و گوناگون است که موتور دمپر را یکی از اساسی ترین اجزا برای تهویه جریان هوا کرده است. در این مقاله انواع موتور دمپر، نحوه نصب آن و عملکرد موتور دمپر به اختصار شرح داده شد، اما هنگام خرید و تهیه آن حتماً با یک مشاور و متخصص مشورت کنید تا بتوانید با توجه به نوع کاربری که مدنظر شماست، بهترین انتخاب را داشته باشد.