با گسترش و تولید ابزار‌های متنوع برای کنترل و مهار کردن آتش سوزی، یکی از نمونه هایی که می‌تواند تأثیرات بالقوه ای در این امر داشته باشد دمپر ضد حریق است. در جواب به سؤالاتی متداول مانند: دمپر ضد آتش چیست؟ باید گفت که این محصول در حقیقت یک صفحه عمودی و فلزی است که برای کنترل کردن آتش، در کانال‌های تهویه هوا تعبیه می‌گردد. دمپر ضد آتش شامل مدل‌های متعددی می‌شود که هر کدام از آنها ویژگی بخصوصی دارند و در موقعیت‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دمپرها به طور کلی جهت کنترل و تهویه هوا و به منظور سرمایش و گرمایش محیط مورد استفاده قرار می گیرند. فایر دمپر نیز گونه ای از دمپرها است که به منظور مهار آتش و انتقال دودهای مضر درون محیط به بیرون طراحی و ساخته شده است. در ادامه با توجه به محیط های مختلف به بررسی انواع فایر دمپر می پردازیم.
همان طور که از نام این دمپر مشخص است؛ هدف از به کارگیری آن مهار آتش محسوب می شود. این نوع دمپر به عنوان نوعی استراتژی کنترل آتش، بین دیوارهای جداکننده آتش قرار می گیرند. اگر اطلاعاتی در مورد دمپر ندارید مقاله ” دمپر چیست ” , ” دمپر دود چیست “ مطالعه کنید.
لازم به ذکر است که معمولاً بخش های مختلف این دمپر همچون قاب و پره‌ها از ورق استیل یا گالوانیزه ساخته شده و دارای ضخامتی در حدود ۲ میلی متر است.
عملکرد دمپر آتش (فایر دمپر)
درون دمپر آتش دو قطعه مسی متصل به هم وجود دارد که فیوز نامیده می‌شود. وظیفه اصلی این فیوز، کنترل و مهار آتش و عدم سرایت به نواحی دیگر است. در صورت بروز آتش سوزی و ورود آتش به درون کانال هوا و افزایش دما به بیش از ۷۵ درجه، ماده ای که بین دو قطعه مسی وجود دارد، ذوب می گردد. در نتیجه دو قطعه مسی به هم متصل شده و موجب بسته شدن پره های دمپر می‌شود. این کار از ورود دود و آتش به دیگر بخش ها جلوگیری می کند. شایان ذکر است که در بعضی از دمپرها دو فنر طراحی و جای گذاری شده است تا هنگام بروز آتش سوزی واکنش سریع تری از خود نشان دهد.
عموماً تمامی بخش های فایر دمپر نظیر فنر، قاب و پره ها از ورق استیل گالوانیزه با ضخامت حدود ۲ میلی متر ساخته می شود که سبب استحکام و مقاومت بیشتر دمپر در برابر حرارت بالا و زنگ زدگی می شود.
انواع فایر دمپر
فایر دمپرها در دو نوع فیوزی و موتوری ساخته می شوند که هر یک از آنها را در قسمت زیر توضیح خواهیم داد:
فایر دمپر فیوزی:
فیوز تعبیه شده در این دمپر سبب شده تا با هر نوع افزایش دما درون کانال (بیش از ۷۵ درجه)، فیوز فعال شده و در نتیجه پره های دمپر بسته خواهد شد. این امر در نهایت موجب جلوگیری از پیش روی آتش به دیگر بخش ها می شود.
فایر دمپر موتوری:
دمپرهای ضد آتش موتوری کارایی بهتری را به خود اختصاص می‌دهند. این دستگاه ها به سیستم برقی اطفای حریق ساختمان متصل می‌شوند؛ هنگامی که دود به سیستم های ضد حریق ساختمان برسد سیگنال برقی به تمامی دستگاه ها فرستاده شده و همگی آنها را به صورت هم‌زمان فعال می‌کند. این دسته از دمپرها به دلیل کارایی راحت و ساده از محبوبیت بسیار بیشتری در میان نمونه‌های مشابه برخوردار هستند. لازم به ذکر است که اصولاً استفاده از یک دمپر در ساختمان جوابگوی نیازتان نخواهد بود؛ اگر می‌خواهید نتیجه مطلوبی را در خصوص اطفای حریق شاهد باشید می‌بایست در مکان‌های ضروری و مهم از این دستگاه‌ها بهره‌مند شوید. فراموش نکنید که مشورت با افراد متخصص و نصاب‌های ماهر در این موضوع بسیار حائز اهمیت است.
کنترل مسیر هوای بین دو محیط در این دمپر از طریق موتور الکتریکی موجود در آن انجام می شود. درون این دمپر سنسورهای حرارت سنج قرار داده شده است.
تا در هنگام بروز حریق و افزایش دما، موتور الکتریکی فعال شده و موجب بسته شدن پره ها شود. این امر در کاهش احتمال پیش روی آتش به دیگر فضاهای موجود بسیار مؤثر است.
قابل ذکر است که ظرفیت دمایی این دمپر به میزان ۲۵۰ درجه سانتی گراد برای مدت زمان ۱۸۰ دقیقه (سه ساعت) است. با توجه به گستردگی کاربرد انواع فایر دمپر موتوری می توان به مدل های زیر اشاره کرد:
- فایر دمپر پره موازی فیوزی با بلبرینگ
- فایر دمپر پره موازی موتوری
- فایر دمپر با تبدیل گرد
- فایر دمپر کرکره ای
وظایف فایر دمپر ها
همواره در طراحی و راه اندازه سیستم های تهویه و کانال کشی باید تدابیری اندیشیده شود تا در هنگام بروز حریق، جریان هوای درون محیط و کانال به سرعت قطع شود.
در این خصوص یک ساختمان یا پارکینگ را به چند بخش مختلف تقسیم نموده و در هر قسمت یک فایر دمپر نصب می کنند. با این اقدام مهم می توان در صورت وقوع آتش سوزی از انتقال آتش به وسیله سیستم های تهویه و کانال ها جلوگیری کرد.
لازم به ذکر است که با توجه به انواع فایر دمپر باید از نوع مناسب با ابعاد و اندازه مشخص نسبت به محیط استفاده کرد. تا با قرارگیری مناسب در سیستم تهویه و کانال کشی به تأمین ایمنی افراد و ساختمان کمک کند.
ویژگی های دمپر آتش
- در ضخامت های بین ۵/۰ تا ۵ میلی متر طراحی و ساخته می شود.
- با توجه به محل نصب و اتصال راحت در محیط دو نوع گرد و چهار گوش از این دمپر در بازار وجود دارد.
- به دلیل استفاده از ورق کربن استیل، ورق گالوانیزه، ورق آلومینیوم و استنلس استیل این دمپرها از مقاومت بالایی در برابر آتش و خوردگی برخوردار است.
- پره های تعبیه شده در فایر دمپر به صورت تک جداره و دو جداره با پوشش ایرفولی وجود دارند. این جداره‌ها با پوشش های ایرفولی خاص به دمپر استحکام بالایی بخشیده و سبب بهبود عملکرد آن می شود.
محل نصب دمپر آتش
وقتی بحث دمپرها به میان می‌آید یکی از رایج‌ترین سؤالاتی که به گوش می‌رسد این است که فایر دمپر چیست و محل قرارگیری آن باید به چه صورت باشد؟ در حقیقت اگر مکان استاندارد و مناسبی برای نصب این دستگاه‌ها انتخاب نشود، می‌تواند درصد خطرات را تا حد چشمگیری افزایش دهد. نشت کردن گاز و دود از کنار دمپر یکی از خطرات غیر قابل انکاری است که در نتیجه محل نصب غیر اصولی به وقوع می‌پیوندد. به طور معمول این دستگاه در بخش‌های مختلفی از کانال‌کشی هر طبقه نصب می‌شود تا قابلیت پوشش‌دهی بیشتری داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله ی “سیستم مدیریت دود چیست” مراجعه نمایید.
همچنین لازم است بدانید که هزینه نصب این محصولات با توجه به مدلی که دارند می‌تواند متغیر باشد. در واقع اگر دمپر مورد نظرتان هوشمند یا موتوری باشد، می‌بایست با دقت و تمرکز بیشتری نصب گردد تا احتمال وقوع حادثه را تا حد ممکن کاهش دهد؛ بنابراین دریافتیم که محل نصب دستگاه‌های ضد حریق به شدت حائز اهمیت است و هرگز نباید آنها را نادیده گرفت.
مکانیزم های عملکرد دمپر های آتش
فایر دمپر موتوری به وسیله یک سیستم رها سازی (افزایش دهنده) فشار هوا و یک موتور دارای فنر که در آن تعبیه شده کار خود را انجام می دهد. به این صورت که سنسور حرارتی نصب شده در مسیر جریان هوا در دمایی بین ۷۲ تا ۹۵ درجه سانتی گراد موجب قطع شدن ولتاژ می شود.
در پی آن موتور از کار افتاده و فنر موجود در آن سبب بسته شدن دمپر می گردد. برخی از سنسورهای موجود در دمپرها قابلیت تنظیم میزان دما را داشته و می توان نحوه عملکرد موتور دمپر را آزمایش کرد.
فیوز حرارتی
در فایر دمپر یک فیوز حرارتی وجود دارد. این فیوز به یک سیستم رها سازی ترمو شیمیایی (فرایند به صورت ترکیبی از دما و مواد شیمیایی) مجهز است.
نحوه عملکرد فیوز بدین صورت است که با افزایش دما ماده شیمیایی بین دو لایه فیوز ذوب شده و سبب اتصال فیوز می شود. در این حالت با فعال شدن فیوز، پره های دمپر بسته شده و مسیر جریان هوا به کلی قطع می شود.
بنابراین می توان این طور بیان کرد که فیوز کار اصلی در نحوه اتصال و راه اندازی فایر دمپر را انجام می‌دهد. پس همیشه باید از مدل های مطمئن، با کیفیت و دارای ضمانت استفاده کرد.
استانداردهای فایر دمپر فیوزی
یکی از انواع فایر دمپر موتوری که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، فایر دمپر فیوزی است. به منظور بهبود عملکرد و افزایش بهره وری سیستم های تهویه استانداردهایی وضع شده است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت.
فیوز مورد استفاده در فایر دمپر فیوزی باید در دمای تقریبی بین ۷۰ تا ۷۲ درجه سانتی گراد عمل کند. یعنی با توجه به سنسور نصب شده در دمپر، در دمای ۷۰ درجه ماده بین دو قطب فیوز ذوب شده و سبب فعال شدن دمپر گردد.
در غیر این صورت و در صورت عملکرد نامناسب و بی موقع فیوز سبب بروز حوادث ناگواری برای ساختمان و افراد ساکن در آن خواهد شد. بنابراین فیوز دمپرها به طور مستمر باید مورد بازدید و بررسی قرار گیرد تا در صورت بروز مشکل و خرابی (شکسته شدن) فیوز نسبت به تعمیر یا تعویض آن اقدام گردد.
به طور کلی و با توجه به متفاوت بودن کاربرد انواع فایر دمپر استانداردهای یکسان و مشابهی برای تمامی دمپرها وجود ندارد. به طور مثال فایر دمپر مورد استفاده در یک نیروگاه اتمی با فایر دمپر مورد استفاده در یک پارکینگ مسقف کاملاً متفاوت است.
بهترین فایر دمپر موجود کدام است؟
تا کنون با ویژگی‌های چند نمونه رایج از دمپرهای ضد آتش آشنا شده و تفاوت های هر یک را مختصراً مطالعه کرده‌اید. با توجه به مطالب گفته شده، هر کدام از این محصولات برای مکان مشخصی به تولید رسیده‌اند و اگر در هنگام انتخاب به درستی برگزیده نشوند ممکن است نتیجه قابل قبولی به همراه نداشته باشند. بسیار توجه داشته باشید که انتخاب نادرست شما می‌تواند به قیمت جان یک انسان یا حتی چند نفر تمام شود؛ بنابراین در خریداری و نصب این دستگاه‌ها می‌بایست به نکات فراوانی توجه کنید.
هنگامی که از یک فروشنده یا نصاب متخصص بپرسید که دمپر ضد آتش چیست، مطمئناً با یک عبارت یکسان مواجه خواهید شد و آن هم چیزی نیست جز (دستگاه پیشگیری از مرگ افراد توسط آتش). با این تفاسیر مناسب‌ترین دمپر گزینه‌ای است که بتواند پاسخگوی نیاز کاربران بوده و بهترین بازدهی را نیز به همراه داشته باشد.
همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم نمونه‌های دستی معمولاً در کارخانه‌های تولیدی با نظارت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ انواع موتوری و هوشمند نیز در هتل‌ها، منازل مسکونی، شرکت‌ها و اماکن عمومی با جمعیت بالا بازدهی بهتری دارند.
