اگر به دنبال پاسخ این سؤالات هستید، حتماً این مقاله را تا انتها مطالعه کنید. می توان گفت دمپرهای هوا یکی از مهم ترین اجزا در سیستم های تهویه مطبوع هستند. دمپرهای هواکش را بسته به نوع عملکرد آن‌ها می‌توان در سه دسته گنجاند: دمپرهای تنظیم کننده (Regulating Damper)، دمپرهای قطع کننده (Shutoff Damper) و دمپرهای محفوظ از هوا (Airtight Damper) که وظیفه نوع سوم، هدایت جریان هوا در سیستم تهویه است.
دمپرها یک جایگزین کم هزینه و با تعمیر و نگهداری حداقل نسبت به پیشرانه های اینورتری یا تیغه های قابل تنظیم خودکار در سیستم های تهویه مطبوع هستند. وظیفه اصلی دمپرها کنترل جریان هوا است. در برخی از فن ها ازجمله هواکش های سقفی، دمپرها بر طبق استاندارد تعیین می شوند امّا در بسیاری دیگر از فن‌ها، دمپر به عنوان یک گزینه اختیاری فروخته می شود و معمولاً انتخاب نوع آن بر عهده مشتری است.
در ادامه به جزئیات بیشتری در خصوص دمپرهای هواکش پرداخته ایم و سعی شده مطالبی گرد هم آید تا علاوه بر ارائه اطلاعات مفید، انتخاب یک دمپر مناسب را برای شما آسان کند. با مطالعه مقاله اختصاصی ، با کاربرد دمپر آشنا شوید
دمپر یک شیر، والف یا یک صفحه است که جریان هوا را در کانال، دودکش، هواساز و دیگر مسیر های عبور هوا، تنظبم میکند یا مانع از عبور آن می شود. یکی از کاربردهای رایج دمپرهای هواکش، قطع مسیر هوای گرم یا سرد به اتاقی است که خالی است یا استفاده نمی شود. نوع دستی دمپر هم وجود دارد و همه ما آن را دیده ایم. در دمپرهای هوای دستی که بیرون از کانال نصب م ی‌شوند، دریچه ها با یک دستگیره باز، بسته و یا تنظیم می شوند.
دمپرهای هواکش می توانند در موارد متعددی به کار گرفته شوند. معمولاً در دودکش ها و لزوماً در سیستم‌های تهویه مطبوع از جمله کولرهای گازی، کانال های کولرآبی، هواسازها و سایر سیستم های گرمایشی و سرمایشی، از دمپر استفاده می شود. البته با توجه به کاربرد دمپر هواکش و محل قرارگیری آن (ابتدای کانال، انتها و خارج از کانال و هر جای دیگر از مسیر)، نوع تیغه ها و شکل قرارگیری آن ها می توانند متفاوت باشند. برخی از کاربردهای دمپر هواکش در سیستم های فشار پایین عبارت اند از:
به همین ترتیب، در سیستم ها فشار متوسط تا زیاد نیز دمپرها کاربرد دارند. در این حالت دمپرها در مسیر فن های سانتریفیوژ قرار می گیرند. در ادامه مفاهیم مرتبط با دمپرها به طور کلی بیان می‌شوند؛ فارغ از میزان فشار در سیستم، مفاهیم یکسان هستند.
دمپر یک شیر، والف یا یک صفحه است که یا جریان هوا را در کانال، دودکش، هواساز یا دیگر مسیرهای عبور هوا، تنظیم می کند یا مانع از عبور آن می شود.
معمولاً در تهویه های دیواری و هواکش های نصب‌شده بر روی سقف ها، از دمپرهای اتوماتیک استفاده می شود. معمولاً ساختار این نوع دمپرهای خودکار به این صورت است که با اتصال برق، پره ها باز شده و با قطع برق، جاذبه آن را می بندد. این دمپرهای داری تیغه های موازی، مکانیسمی را ارائه می دهند که مانع از برگشت هوای بیرون به سیستم و همچنین حذف المان های خارجی همچون باران و برف می شود. در تصویر زیر ساختار تجهیزات رایج دیواری و سقفی را مشاهده می کنید.
عملکرد این نوع دمپرها دقیقاً مشابه عملکرد دمپرهای خودکاری است که در بخش قبل توضیح داده شد. تفاوت این نوع دمپرها با دمپرهای خودکاری که در بخش قبلی شرح داده شد، این است که در دمپرهای موتوری با محور انتهایی، یک راه انداز دو وضعی الکتریکی تعبیه شده است که تیغه ها را حتی بدون نیاز به کمک فشار هوا، باز نگه م ی‌دارد. این نوع از دمپر به درد زمانی می خورد که در فشار هوای پایین هم تیغه ها را کاملاً باز نگه دارد
. در این غیر این صورت، نیمه‌باز ماندن تیغه ها ناشی از فشار کم هوا، باعث ایجاد نویز و سر و صدا خواهد شد. در شکل زیر، ساختار کلی این نوع دمپر هواکش را مشاهده می کنید.
یکی دیگر از مزایای دمپرهای موتوردار این است که در زمان خاموش بودن، تیغه ها کاملاً بسته هستند و لذا جریانات هوایی و دیگر عوامل مضر بر روی آن تأثیری نمی گذارند. مانند دمپر خودکار، دمپر دارای موتور دو وضعی نیز برای کنترل ظرفیت هوا تعبیه نشده اند. بنابراین وضعیت سیستم فقط با مقاومت در برابر جریان هوا ناشی از تیغه های کاملاً باز، تغییر می کند.
دمپرهای موتوری با محور در مرکز (که تصویر آن را در پایین می بینید) در هر دو حالت تأمین و تخلیه هوا کاربرد دارند. این نوع از دمپرها در ساختارهای تهویه به منظور تغییر جهت جریان هوای فن‌ها و در سیستم های هواسازی که نیاز دارند پیش از روشن شدن، دمپر را باز کنند، تعبیه می شوند. راه‌اندازهای الکتریکی در این دمپرها دارای سوئیچ انتهایی هستند که به دمپر اجازه می دهد، پیش از اینکه فن موتور تغذیه شود، تیغه های آن باز گردد.
درست مانند راه اندازهای دو وضعی در قسمت انتهایی دمپرهای موتوری با محور در انتها، زمانی که سیستم خاموش می شود، تیغه های دمپر نیز بسته خواهد شد. در این نوع نیز، وضعیت سیستم فقط با مقاومت در برابر جریان هوا ناشی از تیغه های کاملاً باز، تغییر می کند.
در دمپرهای موتوری با محور انتهایی، یک راه‌انداز دو وضعی الکتریکی تعبیه شده است که تیغه ها را حتی بدون نیاز به کمک فشار هوا، باز نگه می دارد.
ظرفیت سیستم تهویه یا فن می تواند در رنج محدودی قابل تنظیم باشد. این کار با تنظیم میزان باز بودن تیغه ها در این نوع از دمپرها انجام می‌گیرد. از دیگر ویژگی های این نوع دمپر هواکش، توانایی جانمایی آن در هر کجای سیستم است. این نوع دمپر می تواند در محل تخلیه فن (outlet dampers)، در محل هواکشی فن (inlet dampers) یا در هر بخش دیگری از سیستم نصب شوند.
علاوه بر امکان تنظیم دستی این نوع دمپرها، در برخی از آن‌ها نیز سیستم های کنترلی پیشرفته و حتی اتوماتیک نصب می گردد؛ که در این صورت میزان باز بودن تیغه های دمپر، توسط سیستم کنترلی خودکار، تعیین می گردد.
دمپرهای کنترل هوای خروجی معمولاً با محوریت مرکزی طراحی می شوند. وضعیت قرارگیری تیغه ها در این نوع دمپرها می تواند از نوع موازی یا مخالف باشد. در شکل سمت چپ تصویر زیر یک دمپر کنترل خروجی با تیغه های مخالف به تصویر کشیده شده است؛ درحالی‌که تصویر سمت راست، یک دمپر کنترل هوای خروجی با تیغه های موازی را نمایش می‌دهد.
دمپر کنترل خروجی با تیغه های موازی بیشتر مناسب کاربری هایی است که نیاز به کنترل دقیق حجم هوا در فاصله تیغه های کاملاً باز تا ۷۵% باز، را دارند. درحالی که دمپر کنترل خروجی با تیغه های مخالف بیشتر در سیستم هایی به کار گرفته می شود که نیاز به کنترل حجم هوا در رنج وسیعی است.
در حقیقت این نوع دمپرها که بسیار رایج و پرکاربرد هستند، برای کاهش فشار هوای ورودی به فن به کار گرفته می شوند. این نوع دمپرها، جریان هوا را در زاویه مناسب برای برخورد به تیغه های فن تنظیم می نمایند. با پیش چرخاندن هوای ورودی، از فشار و میزان اسب بخار جریان ورودی به فن کاسته شده و درنتیجه بازدهی فن بالا می رود. درواقع می توان گفت، هدف اصلی این نوع از دمپرها، چرخاندن هوا پیش از ورود به فن است تا با متناسب ترین زاویه به پره های فن برخورد کند و درنتیجه بازدهی بالا برود.
دمپرهای کنترل هوای ورودی در دو نوع نصب خارجی (External Type) و نصب داخلی (Internal Type) موجود می باشند که به لحاظ عملکرد تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد.
با توجه به اینکه سیستم های خاص دارای شرایط ویژه ای همچون دماهای بالا، مواد خورنده، ذرات معلق در هوا، حساسیت کنترلی و… هستند، انتخاب گزینه مناسب از میان انواع دمپرها برای استفاده در سیستم هایی با این شرایط نیز می تواند محدود شود. امّا درهرحال، می توان به قطع گفت، دمپرها باعث صرفه جویی انرژی در اکثر سیستم های تهویه هستند. دمپرها این امکان را به طراحان می دهند که با هزینه پایین و با متدی کاملاً سودمند، سیستم جریان هوا را طراحی و اجرا کنند.
اگرچه صرفه جویی انرژی در دمپرهای کنترل هوای خروجی کاملاً واضح به نظر می رسند، امّا به لحاظ فنی دمپرهای کنترل هوای ورودی می توانند باعث صرفه جویی به مراتب بیشتری شوند. درهرحال می توان گفت؛ استفاده از یک دمپر برای هر سیستمی که هوا در آن جریان دارد، امری اجتناب ناپذیر است.