قبل از اینکه به موضوع اصلی بپردازیم؛ سؤالاتی را مطرح می‌کنیم تا ذهن شما را سمت هدف اصلی از ارائه این مقاله سوق دهیم.
همان طور که در اکثر منازل، ساختمان ها، مغازه ها، ادارات و … دیده اید؛ کنتور برق در مسیر اصلی ورود برق به این اماکن قرار گرفته و میزان برق مصرفی را بر حسب کیلو وات بر ساعت (ژول) اندازه گیری می کند.
به عبارت دیگر نحوه محاسبه میزان برق مصرفی برابر است با مقدار انرژی مصرف شده توسط یک بار یک کیلو واتی در طول مدت زمان یک ساعت که معادل ۳۶۰۰۰۰۰ ژول است.
کنتورها به دو نوع مصارف خانگی و صنعتی (اداری) تقسیم بندی می شوند. جهت مصارف خانگی عموماً بسته به نوع و میزان استفاده، از کنتورهای تک فاز و سه فاز استفاده می شود. این گونه از کنتورها به نوع اکتیو معروف هستند.
اما در مصارف صنعتی می توان به کنتورهای راکتیو و کنتورهای دو تعرفه اشاره نمود. در گذشته از کنتورهای مکانیکی استفاده می شد که هنوز هم در برخی از خانه ها، مغازه ها و کارگاه ها شاهد این مدل از کنتورها هستیم.
اما به تدریج کنتورهای دیجیتال جایگزین، کنتورهای مکانیکی شده اند. به طوری که روند تعویض کنتور و جایگزینی نوع دیجیتال در دستور کار اکثر ادارات برق استان ها و شهرستان ها قرار گرفته است.
کنتور مکانیکی به صورت زیر دسته بندی می شوند:
کنتور دیجیتالی به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:
کنتورهای پیشرفته
در کشورهای صنعتی و فعال در حوزه تکنولوژی دیگر کنتور نویسی به سبک رایج در ایران کنار رفته است. بدین صورت که در این کشورها پول الکترونیکی رواج داشته و کنتورهای هوشمند در فواصل زمانی خاص و مشخص میزان برق مصرفی را ثبت و ضبط نموده و به ادارات برق گزارش می دهند.
یکی از عمده ترین علل آتش سوزی در ایران، آتش گرفتن سیم برق در ساختمان ها می باشد که اغلب به دلیل بی احتیاطی و سهل انگاری در میزان و نحوه استفاده از کلید، پریز و چند راهی برقی بوده و منجر به آتش سوزی شدید و خسارات مالی و جانی فراوانی می شود.
اساس کار کنتورها بر پایه نیروی الکترومغناطیس است. اگر از یک سیم پیچ، جریان برق را عبور دهیم، درون آن یک میدان مغناطیسی به وجود می آید.
که شدت و جهت آن نیز به میزان جریانی بستگی دارد که از سیم پیچ عبور می‌کند. در کنتورها دو مدل سیم پیچ وجود دارد که تعداد دور و قطر سیم پیچ‌ها متغیر است و رابطه معکوسی بین تعداد دور و قطر سیم پیچ وجود دارد (تعداد دور کم با قطر زیاد، یا دور زیاد با قطر کم).
سیم پیچی که ضخیم تر است، دور کمتری داشته و از آن برای اندازه گیری ولتاژ و برق مصرفی استفاده می شود؛ این سیم پیچ را سیم پیچ ولتاژ می نامند.
یکی از مهم‌ترین دلایل سوختگی و آتش سوزی کنترل برق، استفاده بیش از حد جریان در کنتور است. در هر کنتور یک فیوز (کلید تک ضرب) با میزان جریان مشخصی بین ۵ آمپر، ۱۰ آمپر، ۱۵ آمپر و ۲۰ آمپر نصب می شود.
در صورتی که میزان برق مصرفی بیش از حد توان کنتور و فیوز آن باشد، موجب سوختن و در نهایت آتش گرفتن کنتور برق می گردد.
در کنتورهای صنعتی نیز از ترانس جریان استفاده می شود. بدین صورت که جریان برق کنتور به صورت غیر مستقیم بسته می شود.
در صورتی که میزان برق مصرفی و فشار وارده به کنتور بیش از حد مجاز باشد، موجب سوختن ترانس می گردد. علت آتش سوزی کنتور برق در این حالت بیشتر به علت اختلاف ولتاژ بین فاز و نول است.
کنتورهای دیجیتال قادر به تحمل ولتاژ بیش از چهار صد ولت به مدت یک شبانه روز (۲۴ ساعت) هستند. اما اگر توان مصرفی بالاتر از این حد باشد، موجب سوختن بوبین و در آخر سبب آتش گرفتن کنتور برق خواهد شد.
از دیگر دلایل مهم و عمده در بروز آتش سوزی های ناشی از کنتور برق می توان به سست و ضعیف بودن اتصالات سیم در داخل کنتور اشاره کرد.
در این مواقع افزایش فشار بار الکتریکی روی کنتور، موجب داغ شدن و در نتیجه ایجاد جرقه در کنتور می‌شود. این امر در نهایت سبب آتش گرفتن و سوختن کنتور خواهد شد.
(در حالت شدیدتر نفوذ آب به درون کنتور سبب جرقه و اتصال شدید شده و در آخر آتش گرفتن کنتور برق را در پی خواهد شد.)
«در مناطق گرم کشورمان ایران، نظیر استان خوزستان، بوشهر، بندرعباس و برخی نواحی گرمسیر استان فارس به دلیل گرمای بیش از حد محیط و همچنین به دلیل فشار بالای جریان روی کنتورها (به دلیل استفاده از کولرهای گازی) احتمال آتش گرفتن کنتور برق افزایش می یابد.»
یکی از نکاتی که شاید همه شما با آن آشنا باشید، نوسانات برق است. کم و بیش دیده‌اید که نور لامپ‌ها کم و زیاد شده یا هنگام روشن شدن وسایلی نظیر کولر (به خصوص کولرهای گازی)، ماشین لباسشویی، جارو برقی و … یک لحظه برق کم و زیاد می شود. این نوسانات برقی نیز موجب ضعیف شدن کنتورها و در ادامه سبب سوختن آن می شود.
باشد که با مد نظر قرار دادن موارد فوق و آشنایی با علت آتش سوزی کنتور برق، بتوان موارد ایمنی را رعایت نموده، پیشگیری های لازم را به عمل آورد و خطرات وقوع این گونه حوادث و پیامدهای ناشی از آن را به حداقل رساند.